古典最小作用量原理

Author:Peir-Ru Wang
\(\to\)English Version
\(\to\)Lecture Note-Principle of Least Action(2019)
\(\to\)Lecture Note-Principle of Least Action(2018)

Update 2024.11.28:新增-一般教科書上守恆量的推導
Update 2024.11.18:新增-Ostrogradsky instability與高次微分

  1. 前言
  2. 現代的物理學發展的框架下,喜歡從作用量Action S出發,當物理學家寫下Action後(根據實驗、物理現象和限制等等猜出),針對Action做變分\(\delta S\)(Variation)後,在最小作用量原理(Principle of least action)\(\delta S=0\)的要求下,就可以得到物理遵守的運動方程,後續就根據不同的物理系統求滿足運動方程的物理量變化。 古典力學的發展上,由d' Alembert利用虛功原理可以得到 $${d \over dt}{\partial L \over \partial \dot{x}_i}-{\partial L \over \partial x_i}=0$$ 後來Hamilton進一步闡明上述方程是滿足 $$\int_a^b L(x_1,...,x_n,\dot{x_1},...,\dot{x_n},t)dt$$ 利用變分法取極值\(\delta S=0\)的必然結果。 在物理學上,變分法通常用於新理論在初期發展時,由於物理學家還不知道正確的運動方程,故會根據實驗成果、物理經驗等去猜Action可能的形式,然後利用變分法得到描述Lagrangian滿足的運動方程,此後變分法便功成身退,後續的解題過程只要處理運動方程即可。例如 $$\int_a^b L(x,\dot{x},t)dt$$ 用變分後可以得到Euler-Lagrange equation $${d \over dt}{\partial L \over \partial \dot{x}}-{\partial L \over \partial x}=0$$ 後續理論力學課程只要會解Euler-Lagrange equation就好,所以整學年的課程變分法不常出現,於是應數相關的書籍對於變分法提及就不多。故在此簡單用不是數學上嚴謹的方式稍為介紹一下變分法。

  3. 初階變分法
  4. 如果今天,一個泛函(Functional)的積分問題 $$S[F(x,\dot{x},t)]=\int_a^b F(x,\dot{x},t)dt$$ 其中,\(x=x(t)\)、\( \dot{x}={dx \over dt}\),固定\(a\)、\(b\)下改變軌跡\(x(t)\)的形式會對積分S造成影響,我們想找到S的極值(Extreme value,不論極大或極小)下,軌跡\(x(t)\)會是什麼形式?或是\(F(x,\dot{x},t)\)該滿足什麼條件?根據微積分的概念,在\(f(x)\)極值\(x_0\)附近做微小的變化\(x_0 + \varepsilon\)時,\(f(x)\)是不會有變化的,即\(df=0\)。類似的想法,\(S\)在極值附近時,\(x(t)\)稍微改變形式,\(\delta S=0\)。我們可以將積分問題簡單的用圖像表達,不同\(x(t)\)的函數形式表示不同的路徑連結\(a\)到\(b\)點。

    取代文字取代文字
    如果\(x(t)\)是滿足\(S\)的極值,那麼如果加入微小的任意函數\(\varepsilon \eta (t)\),\( \eta (t)\)滿足\(\eta (a)=\eta (b)=0\),使\(a\)、\(b\)兩點\(F(x,\dot{x},t)\)不變。在加入微小的任意函數\(\varepsilon \eta (t)\)後 $$x(t)→x(t)+\varepsilon \eta (t)$$ $$\dot{x}(t)→\dot{x}(t)+\varepsilon \dot{\eta} (t)$$ $$F(x,\dot{x},t)→F(x+\varepsilon \eta,\dot{x}+\varepsilon \dot{\eta} ,t)=F(x,\dot{x},t)+\delta F$$ 我們知道\(S\)在極值附近,微小變化\(\varepsilon\)時,\(S\)不變: $$\delta S=S[F(x+\varepsilon \eta ,\dot{x}+\varepsilon \dot{\eta},t)]-S[F(x,\dot{x},t)]=0\leftrightarrow {\delta S \over \delta \varepsilon} =0$$ \(\delta S\)的變化完全是由\(\delta F\)造成的,所以可以寫為 $${\delta S \over \delta \varepsilon} ={\delta \over \delta \varepsilon} \int_a^b Fdt=\int_a^b {\delta F\over\delta \varepsilon} dt =0$$ 利用微積分的手法,將\(\delta F\over \delta \varepsilon\) 展開 $${\delta S\over \delta \varepsilon} =\int_a^b {\delta F\over\delta \varepsilon} dt =\int_a^b {\partial F\over\partial x }{ \delta x\over\delta \varepsilon} +{\partial F\over\partial \dot{x} }{ \delta \dot{x} \over\delta \varepsilon }+{\partial F\over\partial t }{ \delta t\over\delta \varepsilon } dt $$ 但我們只針對做軌跡\(\eta \)變分,沒有對\(t\)變分,所以 $${\delta t\over\delta \varepsilon} =0$$ $${\delta S\over\delta \varepsilon} = \int_a^b {\partial F\over\partial x }{\delta x \over\delta \varepsilon} +{\partial F\over\partial \dot{x} }{\delta \dot{x} \over\delta \varepsilon } dt$$ 觀察\(\delta x\over\delta \varepsilon \)、\(\delta \dot{x} \over\delta \varepsilon \): $${\delta x\over\delta \varepsilon} ={\delta \over\delta \varepsilon} (x+\varepsilon \eta )=\eta $$ $${\delta \dot{x}\over\delta \varepsilon} ={\delta\over\delta \varepsilon}(\dot{x} +\varepsilon \dot{\eta})=\dot{\eta}$$ 可以得到 $${\delta S\over\delta \varepsilon} =\int_a^b {\partial F \over \partial x} \eta +{\partial F\over \partial \dot{x}} \dot{\eta} dt$$ $$=\int_a^b {\partial F\over\partial x} \eta +{\partial F\over\partial \dot{x}} {d\eta \over dt} dt$$ $$=\int_a^b {\partial F\over\partial x} \eta dt+ \int_a^b {\partial F\over \partial \dot{x}} {d\eta\over dt} dt$$ 我們針對最後一項做分部積分 $$\int_a^b {\partial F\over\partial \dot{x} } {d\eta \over dt} dt={\color{red}{{ \partial F\over\partial \dot{x} }\eta\Big|_a^b}}-\int_a^b {d\over dt}{\partial F\over\partial \dot{x}}\eta dt$$ 注意紅色這一項,因為我們要求\(\eta (t)\)滿足\(\eta (a)=\eta (b)=0\),所以\(\color{red}{{ \partial F\over\partial \dot{x} }\eta\Big|_a^b=0}\) $$∴{\delta S\over\delta \varepsilon} =\int_a^b {\partial F \over \partial x} \eta dt-\int_a^b{d\over dt}{\partial F\over\partial \dot{x}}\eta dt$$ $$=\int_a^b \left({\partial F \over \partial x}-{d\over dt}{\partial F\over\partial \dot{x}}\right)\eta dt=0$$ 因為\(\eta (t)\)是任意的,所以 $${\partial F \over \partial x}-{d\over dt}{\partial F\over\partial \dot{x}}=0$$ Euler-Lagrange equation

  5. 簡化變分表示法
  6. 前一部分介紹了簡單的變分法概念,但是需要引入任意的函數\(\eta (t)\),手法上稍嫌煩瑣,不利於後續操作。第二部分以相同的概念,採用比較抽象的想法但相同的數學手法,演示一次變分法的操作。有點像將變分的操作類同於微分操作。

    取代文字取代文字
    針對同一種泛函(Functional)的積分問題 $$S[F(x,\dot{x},t)]=\int_a^b F(x,\dot{x},t)dt $$ 當我們針對\(x\)做變分, $$x→x+\delta x$$ 變分\(\delta x\)滿足 $$\delta x(a)=\delta x(b)=0$$ \(x\)的變分會導致\(\dot{x}\)、\(F\)發生變化 $$ \dot{x} (x) \to \dot{x} (x+\delta x) =\dot{x}(x)+\delta \dot{x}$$ $$F(x,\dot{x},t)→F(x+\delta x,\dot{x}(x)+\delta \dot{x},t)=F(x,\dot{x},t)+\delta F $$ 我們要\(\delta S=0\) $$\delta S=\delta \int _a^b Fdt=\int _a^b \delta Fdt=0$$ 概念上很好理解的是,\(\delta F\)的變化和\(\delta x\)、\(\delta \dot{x}\)有關,所以將\(\delta F\)展開 $$\delta S=\int _a^b \delta Fdt=\int _a^b { \partial F\over\partial x }\delta x+{\partial F\over \partial \dot{x} } \delta \dot{x} dt $$
    進階:Thm.1 :微分與變分對調
    如果今天微分與變分針對的對象不同,如對\(t\)微分 \(d \over dt\)、對\(x\)變分\(\delta x\),則 \(d \over dt\)與\(\delta \)可以對調。 $$\delta \dot{f}=\dot{f} (x+\delta x)-\dot{f}(x)$$ $$= {d \over dt} \left(f(x+\delta x)-f(x)\right)= {d \over dt} \delta f$$
    將\(\delta \dot{x}\)對調 \({d \over dt} \delta x\)
    $$\delta S=\int _a^b {\partial F\over\partial x} \delta xdt+ \int _a^b {\partial F\over \partial \dot{x} } \left( {d \over dt} \delta x\right)dt $$ 同樣的手法對第二項做分部積分 $$\int _a^b {\partial F\over \partial \dot{x} } \left( {d \over dt} \delta x\right)dt = \color{red}{{\partial F\over \partial \dot{x} } \delta x \Big|_a^b}-\int _a^b {d \over dt} {\partial F\over \partial \dot{x} } \delta xdt$$ 注意紅色這一項,因為我們要求變分\(\delta x\)滿足\(\delta x(a)=\delta x(b)=0\),所以\( \color{red}{{\partial F\over \partial \dot{x} } \delta x\Big|_a^b=0}\) $$\delta S=\int _a^b {\partial F\over\partial x} \delta xdt-\int _a^b \left( {d \over dt} {\partial F\over \partial \dot{x} } \right)\delta xdt $$ $$=\int _a^b \left( {\partial F\over\partial x}- {d \over dt} {\partial F\over \partial \dot{x} } \right)\delta xdt=0$$ \(\delta x \) is arbitrary. $$ {\partial F\over\partial x}- {d \over dt} {\partial F\over \partial \dot{x} } =0$$ Euler-Lagrange equation
    進階:Thm.2:變分的Chain rule $$\delta (FG)={\partial (FG)\over\partial x} \delta x+{\partial (FG)\over \partial \dot{x} } \delta \dot{x}$$ $$=\left( {\partial F\over\partial x} G+F {\partial G\over\partial x}\right)\delta x+\left( {\partial F\over \partial \dot{x} } G+F {\partial G\over\partial \dot{x}} \right)\delta \dot{x}$$ $$=\left( {\partial F\over\partial x} \delta x+ {\partial F\over \partial \dot{x} } \delta \dot{x} \right)G+F\left({\partial G\over\partial x} \delta x+{\partial G\over\partial \dot{x}} \delta \dot{x} \right)$$ $$= \delta F\cdot G+F\cdot \delta G$$

    進階:Thm.3:針對函數F同乘同除另一函數G,不影響變分 $$\delta F=\delta \left(F\cdot {G\over G}\right)=\delta \left(F\cdot G\cdot G^{-1} \right)$$ $$=\delta F\cdot G\cdot G^{-1}+F\cdot \delta G\cdot G^{-1}+F\cdot G\cdot \delta (G^{-1} )$$ $$=\delta F+F\cdot \delta G\cdot G^{-1}+F\cdot G\cdot \left(-{\delta G\over G^2} \right)$$ $$=\delta F$$

  7. Lagrangian的不唯一性
  8. 理論力學的課程中,都有學過當\(Lagrangian\)添加一個函數\(f=f(q,t)\)時間的全微分項\({df\over dt}\),\(L→L+{df\over dt}\)並不會改變EoM。這可以從兩個部分來看。第一種是最簡單的從變分的端點, $$\delta S=\delta \int _a^b (L+{df\over dt})dt$$ $$=\delta \left[\int _a^b Ldt+\int _a^b {df\over dt} dt \right]$$ $$=\delta \left[\int _a^b Ldt+f(b)-f(a)\right]$$ $$=\delta \int _a^b Ldt+\delta f(b)-\delta f(a)$$ 但因為端點不做變分,所以\(\delta f(b)=\delta f(a)=0\),自然的 $$\delta \int _a^b \left(L+{df\over dt}\right)dt=\delta \int _a^b Ldt=0$$ 另外一種是直接展開,觀察\(L+\dot{f}\) 是否滿足 \({d\over dt} {\partial \over\partial \dot{x}}\left( L+\dot{f} \right) -{\partial \over\partial x}\left( L+\dot{f} \right)=0\) $${d\over dt} {\partial \over\partial \dot{x}}\left( L+\dot{f} \right) -{\partial \over\partial x}\left( L+\dot{f} \right)={d\over dt} {\partial L\over\partial \dot{x}} -{\partial L\over\partial x}+\color{red}{{d\over dt} {\partial \dot{f} \over\partial \dot{x}} -{\partial \dot{f} \over\partial x}}$$ 紅色項我們可以觀察兩件事,因為\(f=f(x,t)\) $$df={\partial f\over\partial x} dx+{\partial f\over\partial \dot{x}} d\dot{x} +{\partial f\over\partial t} dt$$ $$\to \dot{f} ={\partial \over\partial x} \dot{x} +{\partial f\over\partial \dot{x}} \ddot{x} +{\partial f\over\partial t}$$ 所以 $${ \partial \dot{f} \over\partial \dot{x}} ={\partial f\over\partial x}\to dot\ cancellation$$
    $${\partial \over\partial x} \dot{f}={\partial \over\partial x} \left({\partial \over\partial x} \dot{x} +{\partial f\over\partial \dot{x}} \ddot{x} +{\partial f\over\partial t}\right)$$ $$=\left({\partial \over\partial x} {\partial f\over\partial x}\right) \dot{x} +\left({\partial \over\partial x} {\partial f\over\partial \dot{x}} \right) \ddot{x} +\left({\partial \over\partial x} {\partial f\over\partial t}\right)$$ $$={d\over dt} \left({\partial f\over\partial x}\right)\to{d\over dt},{\partial \over\partial x} commute $$ 會得到紅色項為零 $$\color{red}{{d\over dt} {\partial \dot{f} \over\partial \dot{x} }-{\partial \dot{f} \over\partial x}={d\over dt} {\partial f\over\partial x}-{d\over dt} {\partial f\over\partial x}=0}$$ 故 $${d\over dt} {\partial \over\partial \dot{x}}\left( L+\dot{f} \right) -{\partial \over\partial x}\left( L+\dot{f} \right)={d\over dt} {\partial L\over\partial \dot{x}} -{\partial L\over\partial x}=0$$ 添加\(\dot{f}\) 不會改變EoM。

  9. Point Transformation、Form Invariant和Principle of Relativity
  10. 在學物理的時候,最基本的物理法則就是相對性原理 (Principle of Relativity)。其中一種描述為:對所有慣性座標系而言 (本文至少目前不談論廣義相對論),具有相同的物理定律。換句話說,就是所有慣性觀察者用的都是同一套物理、都具有一樣的物理方程式,也就是說「形式不變」(Form Invariant)。以牛頓力學來說,\(F=ma\) 換一個慣性座標還是\(\bar{F} = m\bar{a}\) 。我的老師,周定一老師,常常用很生動的比喻:如果今天物理定律不具有相對性原理,那無窮多個慣性座標就會有無窮多套物理定律,做出來的手機根本就不能用,因為搭上飛機就會換一套物理定律,地面做出來的裝置用的物理就在飛機上變得不適用。可以說相對性原理是研究物理學裡面一個最基本的假設。既然牛頓力學具有形式不變,那我們也要來討論 Euler-Lagrange equation 是否也在不同座標系下,也能「形式不變」。
    在這邊我們先討論最基本的例子,稱為點變換 (Point Transformation)。假設今天在\(q\)慣性座標系研究出來的物理滿足: $$L = L(\dot{q}, q, t)$$ $$\frac{d}{dt} \frac{\partial L}{\partial \dot{q}} - \frac{\partial L}{\partial q} = 0$$ 有另外一位觀察者,他寫下的座標採用 \(s\) 座標系,兩者之間有一個可逆的函數關係: $$s = s(q, t) \leftrightarrow q = q(s, t)$$ $$dq = \frac{\partial q}{\partial s} ds + \frac{\partial q}{\partial t} dt$$ $$\rightarrow \dot{q} = \frac{\partial q}{\partial s} \dot{s} + \frac{\partial q}{\partial t}$$ $$\rightarrow d\dot{q} = d\left(\frac{\partial q}{\partial s}\right) \dot{s} + \left(\frac{\partial q}{\partial s}\right)d\dot{s} + d\left(\frac{\partial q}{\partial t}\right)$$ $$=\left(\frac{\partial q}{\partial s}\right) d\dot{s} + \dot{s}\left(\frac{\partial^2 q}{\partial s^2} ds + \frac{\partial^2 q}{\partial t \partial s} dt\right) + \left(\frac{\partial^2 q}{\partial s \partial t} ds + \frac{\partial^2 q}{\partial t^2} dt\right)$$ $$=\frac{\partial q}{\partial s} d\dot{s} + \left[\dot{s} \frac{\partial^2 q}{\partial s^2} + \frac{\partial^2 q}{\partial s \partial t}\right]ds + \left[\frac{\partial^2 q}{\partial t \partial s} + \frac{\partial^2 q}{\partial t^2}\right]dt$$ $$\equiv \frac{\partial \dot{q}}{\partial \dot{s}} d\dot{s} + \frac{\partial \dot{q}}{\partial s} ds + \frac{\partial \dot{q}}{\partial t} dt$$ $$\rightarrow \dot{q} = \dot{q}(\dot{s}, s, t)$$ 首先先看一下 Lagrangian \(L\): $$dL = \frac{\partial L}{\partial \dot{q}} d\dot{q} + \frac{\partial L}{\partial q} dq + \frac{\partial L}{\partial t} dt$$ $$=\frac{\partial L}{\partial \dot{q}} \left(\frac{\partial \dot{q}}{\partial \dot{s}} d\dot{s} + \frac{\partial \dot{q}}{\partial s} ds + \frac{\partial \dot{q}}{\partial t} dt\right) + \frac{\partial L}{\partial q} \left(\frac{\partial q}{\partial s} ds + \frac{\partial q}{\partial t} dt\right) + \frac{\partial L}{\partial t} dt$$ $$=\left(\frac{\partial L}{\partial \dot{q}} \frac{\partial \dot{q}}{\partial \dot{s}} d\dot{s} + \frac{\partial L}{\partial \dot{q}} \frac{\partial \dot{q}}{\partial s} ds + \frac{\partial L}{\partial \dot{q}} \frac{\partial \dot{q}}{\partial t} dt\right) + \left(\frac{\partial L}{\partial q} \frac{\partial q}{\partial s} ds + \frac{\partial L}{\partial q} \frac{\partial q}{\partial t} dt\right) + \frac{\partial L}{\partial t} dt$$ $$=\frac{\partial L}{\partial \dot{q}} \frac{\partial \dot{q}}{\partial \dot{s}} d\dot{s} + \left(\frac{\partial L}{\partial \dot{q}} \frac{\partial \dot{q}}{\partial s} + \frac{\partial L}{\partial q} \frac{\partial q}{\partial s}\right)ds + \left(\frac{\partial L}{\partial \dot{q}} \frac{\partial \dot{q}}{\partial t} + \frac{\partial L}{\partial q} \frac{\partial q}{\partial t}\right)dt + \frac{\partial L}{\partial t} dt$$ $$\equiv \frac{\partial L}{\partial \dot{s}} d\dot{s} + \frac{\partial L}{\partial s} ds + \frac{\partial L}{\partial t} dt$$ $$\rightarrow L = L(\dot{s}, s, t)$$ 確認在 Point Transformation 之後,Lagrangian \(L\) 在 \(s\) 座標下仍然只是 \(\dot{s}, s, t\)的函數。在此我們可以直接套用變分流程,就說明 Lagrangian \(L(\dot{s}, s, t)\) 滿足: $$\frac{d}{dt} \frac{\partial L}{\partial \dot{s}} - \frac{\partial L}{\partial s} = 0$$ 當然,也可以採用數學直接計算。從原本的 Euler-Lagrange equation 出發: $$\frac{d}{dt} \frac{\partial L}{\partial \dot{q}} - \frac{\partial L}{\partial q} = 0 \rightarrow \frac{d}{dt} \left(\frac{\partial L}{\partial \dot{s}} \color{red}{\frac{\partial \dot{s}}{\partial \dot{q}}}\right) - \left(\frac{\partial L}{\partial \dot{s}} \frac{\partial \dot{s}}{\partial q} + \frac{\partial L}{\partial s} \frac{\partial s}{\partial q}\right) = 0$$ 紅色利用 dot cancellation \(\color{red}{\frac{\partial \dot{s}}{\partial \dot{q}} = \frac{\partial s}{\partial q}}\): $$\rightarrow \frac{d}{dt} \left(\frac{\partial L}{\partial \dot{s}} \color{red}{\frac{\partial s}{\partial q}}\right) - \left(\frac{\partial L}{\partial \dot{s}} \frac{\partial \dot{s}}{\partial q} + \frac{\partial L}{\partial s} \frac{\partial s}{\partial q}\right) = 0$$ $$\rightarrow \frac{d}{dt} \left(\frac{\partial L}{\partial \dot{s}}\right) \frac{\partial s}{\partial q} + \frac{\partial L}{\partial \dot{s}} \frac{\partial \dot{s}}{\partial q} - \frac{\partial L}{\partial \dot{s}} \frac{\partial \dot{s}}{\partial q} - \frac{\partial L}{\partial s} \frac{\partial s}{\partial q} = 0$$ 因為 \(\frac{d}{dt} \left(\frac{\partial s}{\partial q}\right) = \frac{\partial \dot{s}}{\partial q}\) (only if \(s = s(q, t)\)): $$\rightarrow \frac{d}{dt} \left(\frac{\partial L}{\partial \dot{s}}\right) \frac{\partial s}{\partial q} + \frac{\partial L}{\partial \dot{s}} \frac{\partial \dot{s}}{\partial q} - \frac{\partial L}{\partial \dot{s}} \frac{\partial \dot{s}}{\partial q} - \frac{\partial L}{\partial s} \frac{\partial s}{\partial q} = 0$$ $$\rightarrow \left[\frac{d}{dt} \left(\frac{\partial L}{\partial \dot{s}}\right) - \frac{\partial L}{\partial s}\right] \frac{\partial s}{\partial q} = 0$$ 因為 \(\frac{\partial s}{\partial q}\) 可逆且任意,所以: $$\frac{d}{dt} \left(\frac{\partial L}{\partial \dot{s}}\right) - \frac{\partial L}{\partial s} = 0$$ 在 \(s\) 座標下仍然滿足 Euler-Lagrange equation。在這邊可以注意到,\(s = s(q, t)\) 其實不一定是慣性座標,但仍然滿足 Euler-Lagrange equation,可見 Euler-Lagrange equation 強大的地方。

  11. 動量空間的Lagrangian
  12. Lagrangian equation不只可以在\((q,\dot{q} ,t)\)中描述,也可以在動量空間\((p,\dot{p} ,t)\)中描述,轉換如下: $$ p={\partial L \over \partial \dot{q}} $$ $$\dot{p} ={d\over dt} {\partial L\over\partial \dot{q}}={\partial L\over\partial q}$$ \(p\)為廣義動量。利用\(L=L(q,\dot{q} ,t)\), $$dL=\dot{p} dq+pd\dot{q} +{\partial L\over\partial t} dt$$ $$=d(\dot{p} q)-qd\dot{p} +d(p\dot{q} )-\dot{q} dp+{\partial L\over\partial t} dt$$ $$=\color{red}{d(\dot{p} q+p\dot{q} )}-qd\dot{p} -\dot{q} dp+{\partial L\over\partial t} dt$$ 紅色項移項 $$d \left(L\color{red}{-\dot{p} q-p\dot{q}} \right)=-qd\dot{p} -\dot{q} dp+{\partial L\over\partial t} dt$$ 定義新的Lagrangian \(\bar{L}\) $$\bar{L} \equiv L-\dot{p} q-p\dot{q} =L-{d\over dt} (pq)$$ 得到\(d\bar{L}\) $$ d\bar{L}=-qd\dot{p} -\dot{q} dp+{\partial L\over\partial t} dt$$ 比較左右兩邊可以得到 $${\partial \bar{L}\over\partial \dot{p} }=-q$$ $${\partial \bar{L}\over\partial p}=-\dot{q}$$ $$\to {d\over dt} {\partial \bar{L}\over\partial \dot{p}}={\partial \bar{L}\over\partial p}$$ 為動量空間的EoM。可以注意到形式不變(Form invariant)。

  13. 古典諾特定理
  14. 古典諾特定理 諾特定理作為古典力學重要的定理,也是Lagrangian、Hamiltonian超越牛頓力學的重要原因。諾特定理的表述為,當系統滿足EoM、或最小作用量原理之下,我們若給予Action S一個變化\(\delta \alpha\)卻可以保持\(\delta S=0\),諾特定理表明會對應到一個守恆量。在這邊我們討論同時對時間\(t\)跟物理軌跡\(q\)做變分 $$q \to \bar{q} = q+\delta q$$ $$t \to \bar{t} =t+\delta t$$ 但值得注意的是,軌跡\(q\)作為時間\(t\)的函數,會受到自身變分的影響之外,也會受到時間改變的有影響,定義\(\Delta q\)表示完整影響 $$\Delta q\equiv \bar{q} (\bar{t} )-q(t)$$ $$=\bar{q} (\bar{t} )-q(\bar{t} )+-q(\bar{t} )-q(t)$$ $$=\delta q+\dot{q} \delta t$$ 考慮變分前後的差別 $$\delta S=\delta \int L dt=\int \delta L dt+\int L d\delta t$$ 第一項仔細寫下為 $$\delta L=L \left(\bar{q} (\bar{t} ),\dot{\bar{q}}(\bar{t} ),\bar{t} \right)-L\left(q(t),\dot{q} (t),t\right)$$ $$=L \left(\bar{q} (\bar{t} ),\dot{\bar{q}}(\bar{t} ),\bar{t} \right)-L\left(q(\bar{t} ),\dot{q} (\bar{t} ),\bar{t} \right)+L\left(q(\bar{t} ),\dot{q} (\bar{t} ),\bar{t} \right)-L\left(q(t),\dot{q} (t),t\right)$$ $$={\partial L\over\partial q} \delta q+{\partial L\over \partial \dot{q} } \delta \dot{q} +{dL\over dt} \delta t$$ $$={\partial L\over\partial q} \delta q-\left({d\over dt} {\partial L\over \partial \dot{q} }\right) \delta q+{d\over dt} \left({\partial L\over \partial \dot{q} } \delta q\right)+{dL\over dt} \delta t$$ $$=\left[{\partial L\over\partial q} -{d\over dt} {\partial L\over \partial \dot{q} } \right]\delta q+{d\over dt} \left({\partial L\over \partial \dot{q} } \delta q\right)+{dL\over dt} \delta t$$ 因為Lagrangian滿足EoM $${\partial L\over\partial q} -{d\over dt} {\partial L\over \partial \dot{q} } =0 $$ 所以第一項只剩下 $$\delta L={d\over dt} \left({\partial L\over \partial \dot{q} } \delta q\right)+{dL\over dt} \delta t$$ 第二項單純改寫 $$\int L d\delta t=\int L {d\delta t\over dt} dt$$ 將兩項合併 $$\delta S=\int \left[{d\over dt} \left({\partial L\over \partial \dot{q} } \delta q\right)+{dL\over dt} \delta t\right] dt+\int {L d\delta t\over dt} dt$$ $$=\int {d\over dt} \left[{\partial L\over \partial \dot{q} } \delta q+L\delta t\right] dt$$ 但因為\(\delta q\)只是軌跡自身的變分,必須考慮到完整的變化\(\Delta q\),利用 $$\delta q=\Delta q-\dot{q} \delta t$$ 代入 $$\delta S=\int {d\over dt} \left[{\partial L\over \partial \dot{q} } \left(\Delta q-\delta t \right)+L\delta t\right] dt$$ $$=\int {d\over dt} \left[{\partial L\over \partial \dot{q} } \Delta q-\left({\partial L\over \partial \dot{q} } \dot{q} -L\right)\delta t\right] dt$$ 如果經過變分後不變,即\(\delta S=0\),代表 $$ {d\over dt} \left[{\partial L\over \partial \dot{q} } \Delta q\right]=0 \to {\partial L\over \partial \dot{q} } \Delta q =const.$$ $$ {d\over dt} \left[ \left({\partial L\over \partial \dot{q} } \dot{q} -L\right)\delta t\right]=0 \to \left({\partial L\over \partial \dot{q} } \dot{q} -L\right)\delta t = const.$$ 對應軌跡q變分不變的守恆量為 $${\partial L\over \partial \dot{q} } =p$$ ,為動量守恆。
    對應時間t變分不變的守恆量為 $$H={\partial L\over \partial \dot{q} } \dot{q} -L$$ 為能量守恆。

  15. 一般教科書上守恆量的推導
  16. 動量守恆

    對於動量守恆,我們可以直接從 EoM 出發: \[ \frac{\partial L}{\partial q} - \frac{d}{dt} \frac{\partial L}{\partial \dot{q}} = 0 \implies \frac{d}{dt} \frac{\partial L}{\partial \dot{q}} = \frac{\partial L}{\partial q}。 \] 如果 \(L\) 不是軌跡 \(q\) 的顯函數,則 \(\frac{\partial L}{\partial q} = 0\),從而: \[ \frac{d}{dt} \frac{\partial L}{\partial \dot{q}} = 0 \] 這意味著動量: \[ p = \frac{\partial L}{\partial \dot{q}} = constant \] \(\frac{\partial L}{\partial q} = 0\) 的另一個含義是,當 \(q \to q + \delta q\)(但不改變 \(\dot{q}\) 時),有: \[ \delta L = \frac{\partial L}{\partial q} \delta q = 0 \]

    能量守恆與 Hamiltonian

    再來,我們討論 Hamiltonian \(H\): \[ \frac{dL}{dt} = \frac{\partial L}{\partial \dot{q}} \frac{d\dot{q}}{dt} + \frac{\partial L}{\partial q} \frac{dq}{dt} + \frac{\partial L}{\partial t} \] 移項並整理後,可以得到: \[ \frac{\partial L}{\partial t} = \frac{dL}{dt} - \frac{\partial L}{\partial \dot{q}} \frac{d\dot{q}}{dt} - \frac{\partial L}{\partial q} \dot{q} \] \[ = \frac{dL}{dt} - \frac{d}{dt} \left( \frac{\partial L}{\partial \dot{q}} \dot{q} \right) + \frac{d}{dt} \left( \frac{\partial L}{\partial \dot{q}} \right) \dot{q} - \frac{\partial L}{\partial q} \dot{q} \] \[ = -\frac{d}{dt} \left( \frac{\partial L}{\partial \dot{q}} \dot{q} - L \right) + \left( \frac{d}{dt} \frac{\partial L}{\partial \dot{q}} - \frac{\partial L}{\partial q} \right) \dot{q} \] 第二項即是 \(EoM = 0\),所以: \[ \frac{\partial L}{\partial t} = -\frac{d}{dt} \left( \frac{\partial L}{\partial \dot{q}} \dot{q} - L \right) \] 如果 \(L\) 不是時間 \(t\) 的顯函數,則 \(\frac{\partial L}{\partial t} = 0\),從而: \[ \frac{d}{dt} \left( \frac{\partial L}{\partial \dot{q}} \dot{q} - L \right) = 0 \] 能量: \[ E = \frac{\partial L}{\partial \dot{q}} \dot{q} - L = constant \] \(\frac{\partial L}{\partial t} = 0\) 的另一個含義是,當 \(t \to t + \delta t\)(但不改變 \(q, \dot{q}\) 時),有: \[ \delta L = \frac{\partial L}{\partial t} \delta t = 0 \]

    全域與局域變換

    在前一節中,我們討論了作用量 \(S\) 的對稱性,即 \(\delta S = 0\)。而在這一節中,我們討論的是 \(L\) 不為於 \(q\) 或 \(t\)的顯函數,即 \(\delta L = 0\)。兩者的差別體現在: \[ \delta S = \delta \left( \int L \, dt \right) = \int \delta L \, dt + \int L \delta dt, \] 第二項產生了差異。由之前的推導: \[ \int L \delta dt = \int L \frac{d \delta t}{dt} dt \] 若 \(\frac{d \delta t}{dt} = 0\),則 \(\delta L = 0 \iff \delta S = 0\) 更仔細地比較如下表:

    \[\delta L = 0\] \[\delta S = 0\]
    \[\frac{\partial L}{\partial q} = \frac{d}{dt} \frac{\partial L}{\partial \dot{q}} = 0\] \[\frac{d}{dt} \left( \frac{\partial L}{\partial \dot{q}} \Delta q \right) = 0\]
    \[ \frac{\partial L}{\partial t} = -\frac{d}{dt} \left( \frac{\partial L}{\partial \dot{q}} \dot{q} - L \right)=0 \] \[\frac{d}{dt} \left[ \left( \frac{\partial L}{\partial \dot{q}} \dot{q} - L \right) \delta t \right] = 0\]

    當 \(\Delta q\) 的變分不是時間的函數(即 \(\frac{d}{dt} \Delta q = 0\)),則 \(\delta L = 0\) 與 \(\delta S = 0\) 的結果相同。同樣,當 \(\frac{d}{dt} \delta t = 0\) 時,兩者的守恆量相等。

    這引入了全域變換(Global Transformation)與局域變換(Local Transformation)的概念。全域變換是指變分量與時間無關,即各時間點上的變化量固定。局域變換則允許變分量是時間的函數,表示各時間點上的變化量有更高自由度。顯然,全域變換是局域變換的一個特例。討論 \(\delta L = 0\) 能迅速得到全域變換的守恆量,而局域變換則會引出新的方向,例如規範理論(Gauge Theory),未來會有機會撰文討論。

  17. Maximal Symmetry Action
  18. 本節為筆者推論,還不確定是否正確
    前面提到Lagrangian L的不唯一性,我們可以添加全微分項\(\dot{f}\) 而不改變EoM。以下來討論添加\(\dot{f}\) 對諾特定理的影響。我們只需先將\(L\to\bar{L} =L+\dot{f} \)改寫結論即可 $$\delta S=\int {d\over dt} \left[{\partial \bar{L} \over \partial \dot{q} } \Delta q-\left({\partial \bar{L} \over \partial \dot{q} } \dot{q} -\bar{L} \right)\delta t\right] dt$$ $$=\int {d\over dt} \left[\left({\partial L\over \partial \dot{q} } +{\partial \dot{f} \over \partial \dot{q} } \right)\Delta q-\left(\left({\partial L\over \partial \dot{q} } +{\partial \dot{f} \over \partial \dot{q} } \right) \dot{q} -L-\dot{f} \right)\delta t\right] dt$$ 注意\(f=f(q,t)\),適用dot cancellation,\({\partial \dot{f} \over \partial \dot{q} } ={\partial f\over\partial q}\),另外代入\( p={\partial L\over \partial \dot{q}}\),所以 $$\delta S=\int {d\over dt} \left[\left({\partial L\over \partial \dot{q} } +{\partial f\over\partial q}\right)\Delta q-\left(\left(p +{\partial f\over\partial q}\right) \dot{q} -L-\dot{f} \right)\delta t\right] dt$$ $$=\int {d\over dt} \left[\left({\partial L\over \partial \dot{q} } +{\partial f\over\partial q}\right)\Delta q-\left(p\dot{q} +{\partial f\over\partial q}\dot{q} -L-\dot{f} \right)\delta t\right] dt$$ $$=\int {d\over dt} \left[\left({\partial L\over \partial \dot{q} } +{\partial f\over\partial q}\right)\Delta q-\left(H -{\partial f\over\partial t} \right)\delta t\right] dt$$ 如果當原本的Lagrangian \(L\)不具備對稱性,我們有機會透過\({\partial f \over \partial q}\)做修正,因為\(f=f(q,t)\)所以\({\partial f\over\partial q}={\partial \over\partial q}f(q,t)\),只要\({\partial L\over \partial \dot{q} }\) 不是\(\dot{q}\) 的函數,我們可以用\({\partial f\over\partial q}=-{\partial L\over \partial \dot{q} } +const\)消除微分不為零的部分,使得\(\delta S=0\),對應軌跡\(q\)變分不變的守恆量為 $${\partial L\over \partial \dot{q} } +{\partial f\over\partial q}=\bar{p}$$ ,我們可以稱作此Lagrangian \(\bar{L}= L+\dot{f}\) 對應的Action \(\bar{S}\)為Maximal Symmetry Action。

  19. Ostrogradsky instability與高次微分
  20. 傳統上,我們可以透過許多方式,判斷 EoM 最多是二次微分方程式。例如邊界條件,在牛頓力學中只需要知道以下其中一個資訊:

    1. 起始位置時間 \((q, t_i)\) 與終點位置時間 \((q_f, t_f)\)
    2. 起始位置時間 \((q_i, t_i)\) 與起始速度 \( \dot{q}_i \)
    就可以唯一決定物體的運動行為。換句話說,物理的路徑只跟前述條件擇一有關。這對應到 EoM 是二次微分方程式,例如 \(F = m \ddot{x}\),起始條件只需要起始位置與起始速度。在 Lagrangian 體系中,EoM 是 Euler-Lagrange equation: \[ \frac{d}{dt} \frac{\partial L}{\partial \dot{q}} - \frac{\partial L}{\partial q} = 0 \] 注意 \(\frac{d}{dt}\) 會讓物理量升一次微分,如果要讓 EoM 最多是二次微分,那 Lagrangian \(L\) 只能是 \(L(\dot{q}, q, t)\) 的函數。除了我們從經驗上(實驗上)判斷 EoM 是二次微分、\(L\) 只能是 \(L(\dot{q}, q, t)\) 的函數,事實上如果 Lagrangian \(L\) 包含更高階的導數,還會引發更嚴重的問題: 如果 \(L\) 包含二階以上的導數,則系統的 Hamiltonian \(H\)(即能量 \(E\))不存在下限,我們稱之為 Ostrogradsky instability。能量 \(E\) 不存在下限在物理學上是非常嚴重的事情,在量子力學中,代表「不存在基態 Ground State」,粒子可以無下限地進入到負無窮的能量態;在熱統計力學中,配分函數(Partition function) \[ Z = \sum_{E_i} e^{-\frac{E_i}{k_B T}} \] 不收斂(\(Z \to +\infty \because \exists E_i \to -\infty \)),無法決定不同組態的機率 \[ \rho_i = \frac{1}{Z} e^{-\frac{E_i}{k_B T}} \] 所有物理量無法有效預測。

    傳統 Lagrangian 的 Hamiltonian

    我們先回到傳統 Lagrangian \(L(\dot{q}, q, t)\) 對應的 Hamiltonian: \[ H = \frac{\partial L}{\partial \dot{q}} \dot{q} - L \] 我們從朗道(Landau)的論證中,因為我們相信空間的均向性(isotropic, or homogenous in space and time)與座標獨立性(frame independent,即相對性原理 Principle of relativity,物理不與座標選取、正負號選取有關),Lagrangian \(L\) 只會是 \(\dot{q}^{2n}\) 和 \(q^{2n}\),都是偶數次方,且 \(L\) 必須是純量。 更仔細地說,因為 \(\overrightarrow{\dot{q}}\)、\(\overrightarrow{q}\) 是向量,為了滿足上述需求,\(\overrightarrow{\dot{q}} \to \overrightarrow{\dot{q}} \cdot \overrightarrow{\dot{q}} = |\dot{q}|^2\)、\(\overrightarrow{q} \to \overrightarrow{q} \cdot \overrightarrow{q} = |q|^2\),只與物理量的大小、不與方向有關,為偶數次方。 最簡單的簡諧震盪: \[ L = \frac{m}{2} \dot{q}^2 - \frac{k}{2} q^2 \implies H = \frac{\partial L}{\partial \dot{q}} \dot{q} - L = \frac{m}{2} \dot{q}^2 + \frac{k}{2} q^2 \] 可以注意到 \(\frac{\partial L}{\partial \dot{q}} \dot{q} = m \dot{q}^2 \) 依舊維持偶數次方,能量 \(E\) 有下限。

    當 \(L\) 包含二次導數

    如果我們允許 Lagrangian \(L\) 包含二次導數,即 \(L = L(\ddot{q}, \dot{q}, q, t)\),首先可以用變分原理推導出 EoM: \[ \delta L = \frac{\partial L}{\partial \ddot{q}} \delta \ddot{q} + \frac{\partial L}{\partial \dot{q}} \delta \dot{q} + \frac{\partial L}{\partial q} \delta q \] \[ = \frac{\partial L}{\partial \ddot{q}} \frac{d}{dt} \delta \dot{q} + \frac{\partial L}{\partial \dot{q}} \frac{d}{dt} \delta q + \frac{\partial L}{\partial q} \delta q \] \[ = \frac{d}{dt} \left(\frac{\partial L}{\partial \ddot{q}} \delta \dot{q}\right) - \frac{d}{dt} \left(\frac{\partial L}{\partial \ddot{q}}\right) \delta \dot{q} + \frac{d}{dt} \left(\frac{\partial L}{\partial \dot{q}} \delta q\right) - \frac{d}{dt} \left(\frac{\partial L}{\partial \dot{q}}\right) \delta q + \frac{\partial L}{\partial q} \delta q \] \[ = \frac{d}{dt} \left(\frac{\partial L}{\partial \ddot{q}} \delta \dot{q} + \frac{\partial L}{\partial \dot{q}} \delta q\right) - \frac{d}{dt} \left[\frac{d}{dt} \left(\frac{\partial L}{\partial \ddot{q}}\right) \delta q\right] + \frac{d^2}{dt^2} \left(\frac{\partial L}{\partial \ddot{q}}\right) \delta q + \left(\frac{\partial L}{\partial q} - \frac{d}{dt} \frac{\partial L}{\partial \dot{q}}\right) \delta q \] \[ = \frac{d}{dt} \left[\frac{\partial L}{\partial \ddot{q}} \delta \dot{q} + \left(\frac{\partial L}{\partial \dot{q}} - \frac{d}{dt} \frac{\partial L}{\partial \ddot{q}}\right) \delta q\right] + \left(\frac{\partial L}{\partial q} - \frac{d}{dt} \frac{\partial L}{\partial \dot{q}} + \frac{d^2}{dt^2} \frac{\partial L}{\partial \ddot{q}}\right) \delta q \] 第一項是邊界項,第二項即是EoM: \[ \frac{d^2}{dt^2} \frac{\partial L}{\partial \ddot{q}} - \frac{d}{dt} \frac{\partial L}{\partial \dot{q}} + \frac{\partial L}{\partial q} = 0 \] EoM 因為 \(\frac{d^2}{dt^2} \frac{\partial L}{\partial \ddot{q}}\),這導致 EoM 成為四次微分方程,微分方程需要依賴起始位置 \(q(0)\)、起始速度 \(\dot{q}(0)\)、起始加速度 \(\ddot{q}(0)\) 外,還需要起始急跳度 \(\dddot{q}(0)\)! 即便 \(L\) 多考慮二次導數,EoM 卻需要考慮到三次微分,這顯得不合理。

    Hamiltonian 的影響

    從 Lagrangian \(L\) 開始,我們考慮以下公式: \[ \frac{dL}{dt} = \frac{\partial L}{\partial \ddot{q}} \frac{d\ddot{q}}{dt} + \frac{\partial L}{\partial \dot{q}} \frac{d\dot{q}}{dt} + \frac{\partial L}{\partial q} \frac{dq}{dt} + \frac{\partial L}{\partial t} \] 移項並整理後,可以得到: \[ \frac{\partial L}{\partial t} = \frac{dL}{dt} - \frac{\partial L}{\partial \ddot{q}} \frac{d\ddot{q}}{dt} - \frac{\partial L}{\partial \dot{q}} \frac{d\dot{q}}{dt} - \frac{\partial L}{\partial q} \dot{q} \] \[ = \frac{dL}{dt} - \frac{d}{dt} \left( \frac{\partial L}{\partial \ddot{q}} \ddot{q} \right) + \frac{d}{dt} \left( \frac{\partial L}{\partial \ddot{q}} \right) \ddot{q} - \frac{d}{dt} \left( \frac{\partial L}{\partial \dot{q}} \dot{q} \right) + \frac{d}{dt} \left( \frac{\partial L}{\partial \dot{q}} \right) \dot{q} - \frac{\partial L}{\partial q} \dot{q} \] \[ = \frac{dL}{dt} - \frac{d}{dt} \left( \frac{\partial L}{\partial \ddot{q}} \ddot{q} \right) + \frac{d}{dt} \left[ \frac{d}{dt} \left( \frac{\partial L}{\partial \ddot{q}} \right) \dot{q} \right] - \frac{d^2}{dt^2} \left( \frac{\partial L}{\partial \ddot{q}} \right) \dot{q} - \frac{d}{dt} \left( \frac{\partial L}{\partial \dot{q}} \dot{q} \right) + \frac{d}{dt} \left( \frac{\partial L}{\partial \dot{q}} \right) \dot{q} - \frac{\partial L}{\partial q} \dot{q} \] \[ = \frac{d}{dt} \left[ L - \frac{\partial L}{\partial \ddot{q}} \ddot{q} + \left( \frac{d}{dt} \frac{\partial L}{\partial \ddot{q}} - \frac{\partial L}{\partial \dot{q}} \right) \dot{q} \right] - \left( \frac{d^2}{dt^2} \frac{\partial L}{\partial \ddot{q}} - \frac{d}{dt} \frac{\partial L}{\partial \dot{q}} + \frac{\partial L}{\partial q} \right) \dot{q} \] 第二項即為 EoM = 0,而第一項為 Hamiltonian: \[ H = \frac{\partial L}{\partial \ddot{q}} \ddot{q} + \left( \frac{\partial L}{\partial \dot{q}} - \frac{d}{dt} \frac{\partial L}{\partial \ddot{q}} \right) \dot{q} - L \] 。在前面討論中,因為均向性和相對性原理的要求,我們可以推論 \(\ddot{q}\)、\(\dot{q}\)、\(q\) 在 Lagrangian \(L\) 中都是偶數次方,所以 \[ \frac{\partial L}{\partial \ddot{q}} \ddot{q}, \quad \frac{\partial L}{\partial \dot{q}} \dot{q} \] 依然為偶數次,並且恆正。然而 \[ \left( \frac{d}{dt} \frac{\partial L}{\partial \ddot{q}} \right) \dot{q} \] 會導致 \(\ddot{q}\) 與 \(\dot{q}\) 形成奇數次,從而允許 Hamiltonian \(H\) 沒有下限。此即為 Ostrogradsky 不穩定性。

    更一般的情況

    如果讀者有興趣,可以考慮 \(L = L\left(\frac{d^n q}{dt^n}, \dots, \frac{dq}{dt}, q, t\right)\),對應的 EoM 和 Hamiltonian 為: \[ \sum_{i=0}^n (-1)^i \frac{d^i}{dt^i} \left[ \frac{\partial L}{\partial \left(\frac{d^i q}{dt^i}\right)} \right] = 0 \] \[ H = \sum_{i=1}^n \sum_{j=1}^i (-1)^{i-j} \left[ \frac{d^{i-j}}{dt^{i-j}} \frac{\partial L}{\partial \left(\frac{d^i q}{dt^i}\right)} \right] \frac{d^j q}{dt^j} - L \] 可以注意幾點:
    1. 如果 \(L\) 依賴於 \(n\) 次導數,則 EoM 會變成 \(2n\) 次微分方程,起始條件會依賴到 \(2n-1\) 次微分,\(2n-1≥n\),等號成立於\(n=1\),故不讓起始條件超出原本\(L\)依賴的次數僅可能為\(1\)。
    2. 一旦 \(n > 1\),Hamiltonian \(H\) 會出現奇次項,導致 \(H\) 沒有下限。
    以上論述使得 \(L\) 依賴於一次導數較為合理。

後記
感謝兩位在清華的恩師:吳國安教授 和 周定一教授。國安教授教導我大學部的理論力學、周教授教導我古典力學和廣義相對論。他們的教學熱情和用心讓我可以欣賞到古典物理之美=)


Index
Contact:
取代文字